تصمیم داریم ازاین‌پس کتاب‌هایی که خوانده‌ایم را با شما همراهان عزیز به اشتراک بگذاریم و این بار می‌خواهیم خلاصه کتاب تمرکز از دانیل گلمن را با شما به اشتراک بگذاریم
ما در بخش خلاصه کتاب‌های معرفی شده در سایت کاظم راهداری، به چیزهایی که از کتاب‌ها یاد گرفته‌ایم خواهیم پرداخت؛ بنابراین بخش‌هایی که به نظر از اهمیت بالایی برخوردار هستند را انتخاب کرده‌ایم و در پایان به اقدام‌هایی برای استفاده این کتاب در زندگی روزمره اشاره خواهیم کرد همچنین به شما پیشنهاد می‌کنیم اگر موضوع و محتوای نوشته شده کتاب باب میلتان بود، تصمیم به خرید کتاب بگیرید و به دنیای نویسنده وارد شوید
دانیل گلمن کیست؟
قبل از این که به سراغ خلاصه کتاب تمرکز برویم بهتر است مقداری با نویسنده کتاب آشنا شویم، دانیل گلمن نزدیک به هشتاد سال سن دارد (البته تا امسال که در ۱۴۰۲ هستیم) گلمن را بیشتر به‌واسطه کتاب هوش هیجانی‌اش می‌شناسند، کتابی که از حق نگذریم، ما را با هیجانات و عواطف خودمان، به شکلی متفاوت آشنا می‌کند.
دانیل گلمن دانش‌آموختة هاروارد است و چند سالی هم به تدریس در آن دانشگاه پرداخته است. او مدتی هم مسئول بخش نگارش مربوط به رفتار و علوم مغزی در مجله نیویورک‌تایمز بوده است. این معرفی کوتاه از نویسنده به ما نشان می‌دهد با کتابی علمی روبرو هستیم و می‌توان گفت خبری از حرف‌های بی‌پایه‌واساس در کتاب تمرکز نیست
کتاب تمرکز چه بخش‌هایی دارد؟
گلمن در کتاب تمرکز خود، تمرکز را به سه قسمت اصلی تقسیم می‌کند
- تمرکز بر خود
- تمرکز بر دیگری
- تمرکز بر سیستم و یا نگاه بلندتر
ما نیز در خلاصه کتاب تمرکز به بررسی این سه بخش خواهیم پرداخت و تلاش می‌کنیم با مثال‌های مرتبط، نقل به مضمون کنیم تا برایتان جاافتاده‌تر شود
مقدمه‌ای کوتاه از خلاصه کتاب تمرکز دانیل گلمن:
در عصری زندگی می‌کنیم که تمرکزمان در معرض دزدیده‌شدن است. این موضوع نیاز به بررسی علمی ندارد و با کمی دقت در هنگام سوارشدن به اتوبوس، متوجه می‌شوید بیشتر افراد در حال استفاده از تلفن همراه خود هستند (البته اگر خوش‌شانس باشید و راننده در حال اینستاگرام گردی نباشد!)
تمرکز نامناسب بر تکنولوژی و بازی‌های ویدئویی، تأثیر مستقیمی بر تعاملات اجتماعی انسان خواهد گذاشت.
اصلاً بهتر است بگوییم کودکانی که بیش از اندازه خود را درگیر بازی‌های ویدئویی کرده‌اند، مدارهای مربوط به تعاملات اجتماعی در مغزشان فعال نیست و وقتی وارد اجتماع می‌شوند، منگ و گیج هستند و چیزی از همدلی‌کردن با اطرافیان متوجه نمی‌شوند. اما نکته خوشحال‌کننده اینکه تمرکز یک مزینت ذهنی نیست و برای به‌دست‌آوردن آن می‌شود اقدام کرد به این دلیل در با ادامه خلاصه کتاب تمرکز از دانیل گلمن همراه شوید تا با این سیستم پرکاربرد ذهنی آشنا شوید.
تمرکز بر خود، اولین قسمت از خلاصه کتاب تمرکز
دانیل گلمن در فصل‌های اول کتاب به سراغ آناتومی تمرکز می‌رود و تلاش می‌کند با آشناکردن سیم‌کشی مغز، به خواننده کمک کند تصمیمات هوشمندانه‌تری در طول روز بگیرد.
ما دو عامل حواس‌پرتی داریم
می‌توان عوامل حواس‌پرتی را به دو گروه تقسیم کرد. گروه اول عوامل جسمی، مثلاً اگر توجه شما به‌جای مطالعه این مقاله به وزن بدنتان روی زمین جلب شود، می‌توان گفت درگیر عوامل حواس‌پرتی جسمی شده‌اید.
دوم، عوامل حسی یعنی چیزهایی که در افکار ما ریشه دارند تجربه فکرکردن بیش از اندازه به یک موضوع و یا ناتوانی برای تغیر توجه به فکری دیگر، مانند بستن پنجاه باره در، هنگام خروج از منزل است.
تمرکز بالابه‌پایین و تمرکز پایین‌به‌بالا
ما قبلاً به بررسی مدل دو سیستم تمرکز پرداخته‌ایم و می‌توانید چنددقیقه‌ای را برای مطالعه این نظریه از دانیل گلمن وقت اختصاص دهید به این دلیل در این مقاله به توضیح خلاصه‌تری از این سیستم خواهیم پرداخت
تصمیمات ما در طول روز وابسته به چیزهایی است که به آنها تمرکز کرده‌ایم. از بی‌توجهی به اینکه در طول روز چطور در حال راه‌رفتنیم و اکنون زمان قدم برداشتن با کدام پا است، تا زمانی که در حال مطالعه یک متن با نهایت تمرکز هستید.
تمرکز بالابه‌پایین و تمرکز پایین‌به‌بالا، دو سیستمی هستند که دانیل گلمن در کتاب تمرکز از آنها استفاده می‌کند. به‌این‌ترتیب می‌توان گفت تمرکز پایین‌به‌بالا به فعالیت‌هایی اشاره دارد که به‌صورت ناخودآگاه و غیرارادی انجام می‌دهیم (مانند خارش سریع بدن، بدون اینکه مهلت دهیم بیشتر بخارد) و تمرکز بالابه‌پایین به کارهایی اشاره دارد که نیاز به تحمل فشار ذهنی زیاد دارند و توجه‌کردن به آنها وابسته به قدرت اراده انسان است
دانیل گلمن در کتاب تمرکز به انحرافات و مشکلاتی که به‌واسطه این دو سیستم در مغز شکل‌گرفته است نیز اشاره می‌کند به طور مثال:
تحریک‌پذیری تمرکز پایین‌به‌بالا برای وسوسه‌شدن
آخرین باری که جذب تیز تبلیغاتی یا بسته‌بندی یک محصول شده‌اید و وسوسه خرید در شما شکل گرفت را به یاد بیاورید.
آیا در آن لحظه به‌صورت خودآگاه تصمیم به خرید گرفتید؟ به‌احتمال زیاد جواب شما منفی باشد و این طبیعی است. شرکت‌های بزرگ از این مکانیزم ذهنی به نفع خود استفاده و با طراحی تبلیغات هوس برانگیز، تمرکز پایین به بالای را تحریک می‌کنند تا خرید را انجام شود!
طراحی سیستم مغزی به این شکل است که برای مقاصد غذایی، سکسی و امنیتی که به زنده‌بودن ما کمک می‌کند، توجه فوق واکنشی نشان دهد. تنها کافی است لب‌ولوچه آب افتاده یک کودک را بر روی بسته‌بندی ترشک‌ها قرار دهید و یا به قول خود دانیل گلمن، مقداری پرستیژ و پوستر سکسی به بسته‌بندی محصولات اضافه کنید تا مردم جذب آنها شوند
افکار منفی به تمرکز بالابه‌پایین شما وارد می‌شوند:
یکی دیگر از انحرافات مربوط به این سیستم، توجه به افکار ناراحت‌کننده است. وقت‌هایی که بیش از حد به یک موضوع فکر می‌کنیم، به شکل چشمگیری استرس را تجربه خواهیم کرد.
آمیگدال قسمتی از مغز که مسئول شکل‌دادن به هیجانات است، در این مواقع تفسیرهای اشتباه را به سیستم بالابه‌پایین وارد می‌کند و باعث می‌شود به بدترین داستان ممکن فکر کنیم؛ مثلاً اگر یک‌بار لیوان آب از دست شما افتاده است، شاید با خود بگویید «دیگر تمام است آبروی من برای همیشه رفت» این افکار منفی به مرکز توجه شما وارد خواهد شد و حال و هوای شما را تغیر می‌دهند
قدرت ذهن شناور، بخش مهمی از خلاصه کتاب تمرکز دانیل گلمن:
ذهنتان را آزاد بگذارید تا راحت باشد!
اگر شما هم از آن دسته افراد باشید که بیشتر کار می‌کنند و زمانی را برای استراحت خود در نظر نمی‌گیرند، شاید بهتر از بقیه، معنای فرسودگی را احساس کرده باشید. این در حالی است که تحقیقات زیادی نشان می‌دهد، آزاد گذاشتن ذهن درحالی‌که به چیزی توجه نکند، باعث شکل‌گیری ایده‌های خلاقانه خواهد شد و البته تمرینی بسیار قدرتمند برای آرامش دادن تمرکز به‌حساب می‌آید
این دو جمله را برای درک بهتر ارزش ذهن شناور و آزاد گذاشتن ذهن به یاد داشته باشید
- ایده‌های خوب ظاهر نمی‌شوند و تولید خواهد شد
- در دنیایی که همه چیز تولید شده است، تنها ترکیب ایده‌های خلاقانه باعث ارزشمندتر شدن کار و ایده شما خواهد شد و این کار تنها با آزاد گذاشتن ذهن در حالتی که به سرگردان است امکان‌پذیر است
خودکنترلی و قدرت اراده را جدی بگیرید:
قدرت اراده و خودکنترلی، نقش زیادی در بهبود سبک زندگی و در نتیجه کیفیت تمرکز خواهد داشت به این دلیل ما نیز در خلاصه کتاب تمرکز از دانیل گلمن به این موضوع اندک اشاره‌ای خواهیم کرد
در سال ۱۹۷۰ پژوهش مشهوری توسط والتر میشل انجام شد که امروزه آن را با نام «مارشمالو» می‌شناسیم. والتر میشل تعدادی کودک را در یک اتاق آورد، یک شیرینی جلوی آنها قرارداد و گفت اگر این شیرینی را نخوری، ده دقیقه بعد دو عدد به تو خواهم داد. اکثر بچه‌ها این شیرینی را خورده بودند. سال‌ها بعد توانستند این کودکان را درحالی‌که نزدیک به سی‌سال سن داشتند پیدا کنند، آن‌هایی که منتظر یک شیرینی بعدی مانده بودند، وضعیت مالی و سلامتی بهتری نسبت به کودکانی که در خودکنترلی خود ناتوان‌بودن داشتند،
راهی برای یافتن تعادل:
عامل اصلی پرحرفی‌های روزمره، وراجی اطرافیان نیست و گفتگوهای درونی خودمان با خودمان، بیشترین سهم را از این وراجی‌ها دارد. این موضوع را می‌توانید بعد از چند دقیقه تمرکزکردن به موضوعی خاص متوجه شوید، حجم عظیمی از افکار به سراغتان خواهد آمد و شما در کنترل‌کردن آنها ناتوان هستید؛ اما چاره چیست؟
دانیل گلمن در کتاب تمرکز خود با بیان اینکه حواس‌پرتی‌های در هنگام کار، باعث ایجاد افکار منفی و در نتیجه تغیر خلق خو خواهد شد. به این موضوع اشاره می‌کند که حضور در لحظه حال و آگاه شدن از افکار مزاحم، راهی برای جلوگیری از حواس‌پرتی‌ها است. به گفته گلمن، بهترین تمرین برای خاموش‌کردن گفتگوهای خودمحور «پیش‌آگاهی از حواس‌پرتی» است.
مثلاً اگر در حال مطالعه کتاب هستید و توجه شما به لوله خودکار منحرف می‌شود، اجازه ندهید به خاطرات دوران مدرسه و فوت‌کردن تکه کاغذهای خیس به سمت هم‌کلاسی‌ها پرت شود و در سریع‌ترین زمان ممکن جلوی حواس‌پرتی را بگیرید.
هر چقدر پیش‌آگاهی شما از حواس‌پرتی قوی‌تر باشد، مدارهای گفتگوهای درونی شما ضعیف‌تر خواهد شد.
تمرکز بر دیگران، دومین بخش از کتاب تمرکز دانیل گلمن
برای همدلی و درک‌کردن دیگران قدم بردارید:
تا اینجا از خلاصه کتاب تمرکز دانیل گلمن به تمرکز بر خود پرداختیم اما بخشی دیگر از کتاب نیز درمورد همدلی‌کردن و درک اطرافیان است. چه کسی از همدلانه شنیده‌شدن و دیده‌شدن متنفر است؟ هیچ‌کس، و این یعنی ما برای زندگی بهتر با اطرافیان نیاز به همدلی بهتر با آنها خواهیم داشت
ما می‌توانیم خودمان را به‌جای هر فردی قرار دهیم و داستان را از نگاه او ببینیم، شاید به این شکل بتوانیم او را درک کنیم و به‌جای قضاوت‌کردن به سراغ راهکاری برای حل مشکلش برویم؛ اما ازآنجاکه درک‌کردن بیش از اندازه باعث می‌شود از راه‌حل دور شویم و به مشکل تمرکز کنیم،
بهتر است نوعی دیگر از همدلی را به‌پیش بگیریم. در این حالت اول باید بر روی خودآگاهی خودمان کار کنیم (مراقب باشیم زیاد احساساتی نشویم) و بعد با درک و تمرکز بر چهره، صدا و هیجانات آن فرد، تصمیم بهتری بگیریم
گلمن تأکید می‌کند پزشکانی که برای درمان بیماران، حداقل ارتباط عاطفی را دارند، از این حس همدلی دور شده و بهتر است بر روی احساس همدلی خودکار کنند. شاید بهتر باشد وقتی در حال ویزیت بیمار و نوشتن دارو پشت سیستم خود هستند، به بیمار بگویید «برای اینکه کم‌تر از این درد رنج ببری دارم برایت یک دارو مسکن می‌نویسم، این درد مریضی تو درمان دارد و من به تو کمک خواهم کرد»
در مقابل یکی از چالش‌های پزشکان، برخورد همدلانه در حالی است که به خود درد تمرکز نکنند!
چرا که با همدلانه درک‌کردن بیش از حد، درگیر دردی می‌شوند که بیمار در حال تجربه آن است و به این شکل روند درمان با مشکل مواجه خواهد شد (فرض کنید در هنگام آمپول‌زدن به شما، خودش هم درد را احساس کند)
تمرکز در نگاه بزرگ‌تر، بخش سوم کتاب تمرکز دانیل گلمن
بخش دیگر کتاب تمرکز از دانیل گلمن به تمرکز بر سیستم‌های بزرگ‌تر است. منظور از سیستم را می‌توان یک جهان، یک کشور، یک شهر و یا یک شرکت دانست_
تصمیمات ما نتیجه‌ای بلندمدت خواهد داشت و باید توجه بیشتری به آنها داشته باشیم به طور مثال وقتی از پلاستیک فریزر برای خریدهای کوچک خود از سوپرمارکت استفاده می‌کنید، بهتر است به یاد داشته باشید این انتخاب شما، باعث آسیب مستقیم به محیط‌زیست و در نتیجه ساختن طبیعتی نازیبا می‌شود.
البته همان‌طور که خود دانیل گلمن نیز اشاره می‌کند، در مغز ما سیستمی برای هراس از این سری تصمیمات وجود ندارد و شاید به همین دلیل است که تمایلی به نگرانی برای نازک شدن لایه اوزون نداریم؛ اما وقتی انگشت پایمان به مبل گیر می‌کند تا دقایق طولانی درد را تحمل می‌کنیم و نگران خواهیم شد
از چالش‌های ندیدن سیستم برای مدیران نیز می‌توان به تصمیمات غیرحرفه‌ای اشاره کرد.
مدیران به این باورند، مشکلات، ناشی از چیزی است که در همان لحظه رخ می‌دهد به همین دلیل تصمیماتشان برای حل آن مشکل به شکل موقت راه‌گشاست به طور مثال برای کم‌کردن ترافیک، تصمیم به ساختن جاده‌های بیشتر شاید این تصمیم در کوتاه‌مدت پاسخ مشکل باشد؛ اما در بلندمدت با مشکلات بیشتری مواجه خواهد شد، مثلاً ایجاد جاده به معنی کم‌شدن ترافیک و در نتیجه ساخت‌وساز در آن جا می‌شود در پایان هم ترافیکی جدید شکل خواهد گرفت.
اقدام‌هایی از خلاصه کتاب تمرکز دانیل گلمن:
ما کتاب می‌خوانیم که دانسته‌های آن را در زندگی خود به جریان بیندازیم به این دلیل در ادامه تصمیم داریم به ۳ اقدام که می‌توانید برای خلاصه کتاب تمرکز انجام دهید اشاره خواهیم کرد
1.برای حضور در لحظه مدیتیشن کنید:
مراقبه یا مدیتیشن کردن را به زندگی روزمره خود بیاورید
این کار به شما امکان می‌دهد از لحظه حال تجربه بهتری داشته باشید و کم‌تر درگیر افکار و پریشان‌فکری شوید
2.از حالت اتوماتیک خارج شوید:
در طول روزکارهای زیادی هست که به انجام‌دادنشان کمترین توجه را داریم به طور مثال تنها چند ثانیه بعد از اینکه صدای پیامک را می‌شنویم، به سراغ تلفن می‌رویم این نوع شتاب‌زدگی برای پاسخ به محرک‌ها می‌تواند اثرات مخربی را به همراه داشته باشد به این دلیل پیشنهاد ما این است که بعضی از کارهای در طول روز را با آگاهی بیشتری انجام دهید
به طور مثال وقتی در حال میل‌کردن یک لیوان آب هستید، از خوردن آب آگاه باشید و آن را کاملاً احساس کنید
3.زمانی را برای استراحت در نظر بگیرید:
وقتی از سیستم مغزی خود برای تمرکز بهتر استفاده می‌کنید، انرژی زیادی را از آن خواهید گرفت به همین دلیل بهتر است به سراغ تمرین‌هایی برای بازگرداندن این انرژی باشیم.
یکی از تمرین‌های بازیابی انرژی تمرکز، بودن در طبیعت و قدم‌زدن در پارک است. در طبی‌ات خبری از عوامل حواس‌پرتی نیست و می‌توانید بدون فکرکردن به چیز خاصی به تمرکز خود انرژی منتقل کنید
جمع‌بندی خلاصه کتاب تمرکز دانیل گلمن:
در خلاصه کتاب تمرکز سعی کردیم به قسمت‌هایی از کتاب بپردازیم که می‌تواند کمک‌کننده باشد
همچنین با اقدام‌هایی که برای متمرکز ماندن شما مفید است آشنا شدیم و همان گونه که اول مقاله نیز اشاره شد، بهتر است برای عمق بخشیدن مفاهیم هر کتاب، به سراغ خواندن نسخه کامل آن بروید.
