وقتی تصمیم به مطالعه می‌گیریم، با چالش عدم تمرکز هنگام درس‌خواندن مواجه می‌شویم. تفاوتی ندارد دانش‌آموز باشید یا دانشجو و یا فردی که به مطالعه عادت دارید. نداشتن تمرکز در هنگام مطالعه، مشکلات و چالش‌های خودش را دارد به طور مثال شاید به‌جای یک ساعت زمان مطالعه، چندین ساعت برای مطالعه یک فصل از کتاب زمان اختصاص دهید
ما در این مقاله به دلایل عدم تمرکز در هنگام درس خواندن و چهار راهکار برای تقویت تمرکز در هنگام مطالعه خواهیم پرداخت.
منظور از تمرکز در هنگام درس‌خواندن چیست؟
تمرکز در درس‌خواندن به معنای توجه به یک فعالیت مطالعاتی است. زمانی که فرد تمرکز دارد، تمام توانایی‌های ذهنی خود را به فهم و درک مطلب موردنظر اختصاص می‌دهد. این شامل حضور کامل ذهن در مطالعه، حذف حواس‌پرتی به موضوعات دیگر و تسلط بر مفاهیم خوانده شده است.
عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن چه چالش‌هایی را به همراه دارد؟
تمرکز را می‌توان پنجره یادگیری هر چیزی دانست که قصد یادگیری‌اش را داریم. اصلاً بهتر است بپذیریم تا وقتی به موضوعی تمرکز نداشته باشیم بدون شک توانایی یادگیری آن را نیز نداریم.
البته مشکل عدم تمرکز هنگام درس‌خواندن به همین سادگی هم نیست و چالش‌های دیگری را نیز با خود به همراه دارد مثلاً
- کندشدن زمان مطالعه و طولانی‌شدن یادگیری
- تجربه استرس از کم‌آوردن زمان
- کاهش شدید اعتمادبه‌نفس در مطالعه و یادگیری
- افت انگیزه برای یادگیری و ادامه درس‌خواندن
- خیال‌بافی و توجه به افکار منفی
- تجربه خستگی و بی‌حالی مغزی
- فراموشی زودهنگام موضوعات
- و…
دلایل عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن و مطالعه
می‌توان ده‌ها دلیل را برای عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن ذکر کرد، اما همان‌طور که در دوره جامع تقویت تمرکز و توجه نیز اشاره شد، دلایل حواس‌پرتی برای هر کس متفاوت است. می‌شود به چند دلیل که تا حدودی برای همه ما یکسان است اشاره کنیم
1-خستگی
اجازه دهید این قسمت از مقاله را با چند سؤال به‌پیش ببریم
- آیا از کیفیت خواب خود رضایت دارید؟
- تفریحات سالم را در برنامه هفتگی خود قرار داده‌اید؟
- آیا در طول روز زمانی را برای استراحت‌کردن اختصاص می‌دهید؟
مغز ما برای استفاده بهتر، نیاز به سوخت دارد و تازمانی که سوخت کافی را به مغز نرسانیم، بهتر است انتظار زیادی از آن نداشته باشیم.
اکثر ما عادت کرده‌ایم که ساعت‌های طولانی، آن هم بدون استراحت درس بخوانیم و به فعالیت‌های مطالعاتی بپردازیم، اما این شکل از مطالعه هیچ دستاوردی برای ما نخواهد داشت چرا که فرصت استراحت و آرامش را از مغز گرفته‌ایم
اگر می‌خواهید قدمی برای پیشگیری از عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن بردارید، بهتر است برای استراحت‌های کوچک روزانه و تفریح‌های در طول هفته نیز زمان اختصاص دهید. ما در قسمت راهکارها، به دو اقدام در این زمینه اشاره خواهیم کرد
2-کم‌تحرکی، عاملی برای عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن
بدن ما برای زنده‌ماندن نیاز به تحرک دارد، اما زندگی در این عصر، ما را به سمت نشستن روی صندلی و یا کارکردن در پشت میز هدایت کرده است.
آمارهای زیادی از آسیب نشستن بیش از اندازه و عدم تحرک وجود دارد آن‌قدر که در یک مطالعه ثابت شده است افرادی که بیش از حد می‌نشینند به‌اندازه آن‌هایی که سیگار مصرف می‌کنند، در خطر هستند.
برای جلوگیری از عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن، بهتر است زمانی را برای ورزش‌کردن و یا تحرک داشتن اختصاص دهید. البته اگر رفتن به باشگاه برایتان امکان‌پذیر نیست، می‌توانید با پیاده‌روی در پارک و یا قدم‌زدن در منزل این کار را انجام دهید.
از تأثیر تحرک بر عدم تمرکز هنگام درس‌خواندن غافل نشوید و آن را جدی بگیرید
3-استرس و اضطراب، از عوامل عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن
به این گفتگوهای درونی توجه کنید:
- قرار است چه بشود؟
- اگر آن طور نشود چکار کنم؟
- چر اآن طور برخورد کرد و یا چرا من آن گونه حرف زدم؟
- تمام تقصیر با من بود، رفتار درستی نداشتم
- قطعاً این آزمون را هم خراب می‌کنم، شک ندارم
- همه هم‌کلاسی‌ها و اطرافیان من حافظه خوبی دارند؛ اما من، کم‌حافظه ترین انسانم
حافظه کاری ما جایی است که اطلاعات را در لحظه پردازش می‌کند و باعث می‌شود بهتر تصمیم بگیریم. وقتی بیش از حد به نگرانی و استرس توجه می‌کنیم، ظرفیت حافظه کاری پر می‌شود و فضایی برای تمرکز بر روی درس‌خواندن باقی نمی‌ماند.
یک‌بار دیگر به مثال‌هایی که در بالا آورده شده توجه کنید و از خودتان بپرسید «آیا من هم از این نوع گفتگوها در هنگام درس‌خواندن دارم؟»
شاید استرس قبول‌شدن و یا ردشدن در آزمون را داشته باشید و یا شاید حرفی که به دوستتان زده‌اید، باعث فکرکردن بیش از حد شما شده است. ما در ادامه و قسمت راهکارهایی برای تقویت تمرکز هنگام درس‌خواندن، به یک تکنیک برای آرامش و کم‌کردن استرس هنگام مطالعه اشاره خواهیم کرد.
4-حضور در کنار محرک‌ها و عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن
وقتی که تصمیم به مطالعه می‌گیرید، ۲۵ دقیقه زمان لازم است تا به حداکثر توان تمرکز خود برسید.
این در حالی است که با کوچک‌ترین عامل حواس‌پرتی مانند صدای تلفن همراه و یا صدای تبلیغات تلویزیونی مانند (سرت رو با چی می‌شوری با شامپو گلرنگ) رشته‌های تمرکز شما از هم پاره می‌شوند و مجدد نیاز به تمرکزکردن و رسیدن به دقیقه ۲۵ دارید
هر حواس‌پرتی مانند تلفن همراه، رایانه شخصی و یا هر عاملی که باعث برهم‌زدن تمرکز شما می‌شود، عاملی برای عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن است و باید حذف شود تا بتوانید بهتر تمرکز کنید.
5-بدون برنامه بودن،
اکثر ما عادت داریم کتاب را باز کنیم و با خود بگوییم هر چه باداباد، کتاب را می‌خوانم و تا هر زمان که خسته شدم دست از مطالعه بر می‌دارم…
البته که این شکل از مطالعه خیلی هم خوب است؛ اما باید به یاد داشته باشیم، مطالعه بدون هدف و برنامه درست، مساوی با عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن است و نمی‌توانید انتظار دستاورد عالی را از این شکل مطالعه داشته باشید.
شما باید برای مطالعه خود برنامه و هدف داشته باشید تا بتوانید بر روی آن متمرکز شوید به طور مثال، وقتی ندانید قرار است چند صفحه کتاب در طول روز بخوانید و یا امروز قصد تمام‌کردن کدام فصل از کتاب را دارید، به‌احتمال زیاد نه تمایلی برای ادامه مطالعه خواهید داشت و نه تمرکزی برای درس‌خواندن.
6-مقایسه افراطی، از عوامل کمبود تمرکز در هنگام درس‌خواندن
ما همیشه در حال مقایسه‌کردن هستیم و آن طور که متخصصین مغز می‌گویند، این قضاوت‌کردن یکی از مکانیزم‌های سیستم مغزی برای زنده‌ماندن ماست، اما متأسفانه اکثر ما از قضاوت‌کردن به شکل اشتباه استفاده می‌کنیم و آن را عاملی برای عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن در نظر می‌گیریم. به مثال‌های زیر توجه کنید
- احمد در درس‌خواندن از من بهتر است
- مهسا تیز ذهن تر است و من کم‌استعداد هستم
- شایان با نصف زمانی که من برای یادگیری زبان اختصاص می‌دهم، زبان را یاد می‌گیرد
- همه می‌توانند به‌راحتی تمرکز کنند، اما من در تمرکزکردن ناتوان هستم!
بدون شک رقابت‌کردن با اطرافیان خیلی هم خوب است، اما باید توجه داشته باشیم شرایط برای هر فرد متفاوت است (حتی دو خواهر و یا دو برادر در یک شرایط نیستند) بنابراین بهترین نوع قضاوت که در تمرکز کردن به شما کمک می‌کند، قضاوت خودتان با گذشته خودتان است.
حتی اگر به تمرکز خود از نمره ده، صفر هم دهید، بازهم توانایی تقویت تمرکز را خواهید داشت. تمرکز مزیت ذهنی نیست که در یک نفر وجود داشته باشد و در فردی دیگر یافت نشود! تمرکز یک مهارت است و با تمرین می‌توان به آن قدرت بخشید
تکنیک‌های تقویت تمرکز در هنگام درس‌خواندن:
همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد، تمرکز قابل تقویت است و ما می‌توانیم با انجام‌دادن تمرین‌های مناسب، قدمی برای تقویت تمرکز در هنگام درس‌خواندن برداریم؛ بنابراین در ادامه به چهار تمرین قدرتمند برای افزایش تمرکز در هنگام مطالعه خواهیم پرداخت
۱ . زمان اختصاص دهید
تمرکز منبع محدودی است و شما نمی‌توانید در تمام طول روز متمرکز باشید. هرچه بیشتر از تمرکز خود استفاده کنید، انرژی بیشتری از مغز کسر خواهد شد به همین دلیل به شما پیشنهاد می‌کنیم برای مطالعه خود زمان مشخص کنید، به طور مثال بگویید تصمیم دارم یک ساعت مطالعه کنم و ده دقیقه استراحت کنم و یا دوساعت مطالعه کنم و بیست دقیقه استراحت کنم.
2. برای تقویت تمرکز در هنگام درس‌خواندن، نفس دیافراگمی بکشید
نفس دیافراگمی یا تنفس عمیق از طریق حرکت دیافراگم انجام می‌شود (دیافراگم عضله‌ای است که پایین قفسه سینه و بالای شکم وجود دارد) این نوع تنفس معمولاً باعث ورود بیشتر هوا به ریه‌ها و افزایش اکسیژن در بدن می‌شود.
تنفس دیافراگمی نه‌تنها برای بهبود عملکرد تنفسی مفید است؛ بلکه روشی برای کاهش نگرانی‌های در طول روز است
در ادامه به چند مزیت تنفس دیافراگمی اشاره خواهیم کرد
- کاهش استرس و اضطراب
- تأثیر مثبت بر سیستم عصبی
- افزایش اکسیژن در بدن
- کاهش خستگی
- تمرکز ذهنی
ما عادت کرده‌ایم از روش دیافراگمی برای نفس‌کشیدن استفاده نکنیم و هر بار که می‌خواهیم نفس عمیق بکشیم، عضلات شانه را تکان می‌دهیم (می‌توانید اکنون امتحان کنید) اما در نفس دیافراگمی، تمام فشار بر روی دیافراگم خواهد بود
می توانید برای انجام نفس دیافراگمی، مراحل زیر را دنبال کنید
- در محیطی آرام دراز بکشید
- یک‌دست را بر روی شکم و دست دیگر را بر روی قفسه سینه قرار دهید
- به‌آرامی از طریق بینی و دهان نفس بکشید
- هنگام نفس‌کشیدن، تمرکز را بر روی حرکت دیافراگم و همچنین بالا و پایین شدن شکم معطوف کنید
- هنگام «دم» شکمتان را مانند بادکنک باد کنید
- هنگام «بازدم» هوا را به طور کامل از ریه‌ها خالی کنید
- این فرایند را چندین بار تکرار کنید و هر بار آرام و آرام‌تر شوید…
3. نه بگویید
حل‌کردن مشکل دیگران به این معنی است که آنها با مشکلاتی بیشتر به سراغمان خواهند آمد.
به طور مثال وقتی یکی از دوستانتان از شما می‌خواهد واتس‌اپ را روی گوشی‌اش نصب کنید، احتمال دارد چند روز آینده هم برای حل مشکل دیگری به سراغتان آید و همین چرخه یعنی شما از کارهای اصلی خود جامانده‌اید و باید مشکلات افراد دیگر را حل کنید
در طول روز در مقابل درخواست‌های زیادی (از طرف خانواده یا دوستان) قرار خواهیم گرفت و بهتر است برای متمرکز ماندن روی درس، نه گفتن را تمرین کنیم
اولویت را برای درس‌خواندن اختصاص دهید و از نه گفتن به کارهای غیرضروری و مهم هراس نداشته باشید.
4. با تلفن همراه خداحافظی کنید:
تکنولوژی لطف بزرگی در حق ما کرده است، اما استفاده نادرست از آن، تأثیر مستقیمی بر روی سیستم تمرکز مغز خواهد داشت
در بالا به‌دور کردن تلفن همراه در هنگام مطالعه اشاره کردیم، اما اگر متمرکز ماندن در طول روز را در اولویت خود قرار داده‌اید، بهتر است چند ساعتی را در طول روز بدون تلفن همراه و ابزارهای تکنولوژی باشید
این کار به شما کمک می‌کند تمرکز ذهنی خود را بازیابی کنید و از عدم تمرکز هنگام درس‌خواندن نیز جلوگیری خواهد کرد.
جمع‌بندی عدم تمرکز در هنگام درس‌خواندن
تردید نداشته باشید تمرکز شما قابل تقویت است و می‌توانید با انجام تمرین‌های درست و به‌موقع و همچنین استفاده از برنامه تمرینی مناسب، قدمی برای قدرتمند کردن این کارکرد ذهنی بردارید.
ما در مقاله عدم تمرکز و دلایل آن سعی کردیم به مواردی اشاره کنیم که توانایی شما در تمرکز هنگام درس خواندن افزایش دهد.